Naruszenie praw autorskich następuje wówczas, gdy dochodzi do bezprawnego wykorzystania utworu w zakresie wykraczającym poza użytek dobrowolny, bez otrzymania stosowanego zezwolenia (np. licencji) od twórcy. Jaka odpowiedzialność prawna wiąże się z tym przewinieniem?
Formy naruszenia praw autorskich
Przykładem naruszenia praw autorskich może być wydrukowanie i dystrybucja zeszytów z zamieszczoną na okładce reprodukcją zdjęcia, z którego twórcą nie została zawarta odpowiednia umowa. Działanie tego rodzaju nie zawsze jest jednak związane z jednoczesnym osiąganiem korzyści majątkowych. Jeżeli ten przykładowy zeszyt rozpowszechniany będzie za darmo, prawo autorskie wciąż jest łamane. Wyróżnić można również naruszenie praw autorskich osobistych twórcy. Dotyczy to wszystkich działań, które w jakiś sposób godzą w poczucie osobistej więzi twórcy oraz utworu. W większości są to wszelkie ingerencje w formę lub treść dzieła, wykorzystanie go w celach nieodpowiednich lub przypisanie sobie jego autorstwa. Skutkiem naruszenia praw autorskich jest odpowiedzialność cywilna lub karna. W niektórych sytuacjach następstwem może być również odpowiedzialność dyscyplinarna.
Naruszenie praw autorskich a prawo karne
Prawo karne chroni twórców, poprzez nakładanie odpowiedzialności karnej za naruszenie praw autorskich. Za rozpowszechnianie utworu bez zgody autora grozi grzywna oraz kara ograniczenia lub pozbawienia wolności do dwóch lat. W przypadku jego rozpowszechniania celem uzyskania korzyści majątkowych, kara pozbawienia wolności wzrasta do trzech lat. Jeżeli rozpowszechnianie jest stałym źródłem dochodu lub służy do organizowania i kierowania jakąś działalnością, kara pozbawienia wolności może wynieść od sześciu miesięcy do pięciu lat. Jeśli natomiast sprawca działa w sposób nieumyślny, osądzana jest kara grzywny, kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do dwunastu miesięcy.
Naruszenie praw autorskich a prawo cywilne
Przed naruszeniem praw autorskich chroni twórców także prawo cywilne. Autor może w ramach podciągnięcia sprawcy do odpowiedzialności cywilnej zażądać np. zaniechania naruszeń i usunięcia ich skutków, a także naprawienia szkód. Odbywa się to na zasadach ogólnych, bądź też poprzez zapłatę dwukrotności wynagrodzenia (w przypadku naruszenia zawinionego – trzykrotności), należnego tytułem udzielenia zgody na wykorzystanie danego utworu przez twórcę lub osobę do tego uprawnioną. Sprawca może być też zobowiązany do oddania uzyskanych korzyści oraz wydania odpowiednio zredagowanego oświadczenia w prasie.
